XÉT NGHIỆM HBA1C KHI NÀO THÌ KHÔNG PHẢN ÁNH CHÍNH XÁC LƯỢNG ĐƯỜNG MÁU?

Trong những năm gần đây, các bác sỹ thường sử dụng xét nghiệm HbA1c để sàng lọc tình trạng đái tháo đường và đề kháng với insulin. Xét nghiệm này được sử dụng nhiều hơn xét nghiệm định lượng glucose máu lúc đói, bởi vì nồng độ của nó ổn định, và ít thay đổi thường xuyên, hàng ngày như glucose máu.

Xét nghiệm HbA1c là gì?

Đường có xu hướng kết dính với các đồ ăn được nấu cùng. Bạn có thể hỏi bất kỳ ai đã từng nấu ăn, họ sẽ kể cho bạn nghe điều đó. Và trong cơ thể cũng vậy, đường cũng có tính kết dính, đặc biệt là với protein. Theo lý thuyết, hồng cầu có thời gian sống trung bình khoảng 3 tháng, bởi vậy ta có thể đo được lượng đường gắn với các tế bào hồng cầu này, nó sẽ cho ta biết lượng đường trong máu 3 tháng trước đó là bao nhiêu. Kết quả của xét nghiệm A1c cho biết tỷ lệ % hemoglobin được gắn với đường (được glycosin hóa).

Khi nào thì xét nghiệm này không còn phản ánh đúng lượng đường máu?

Xét nghiệm HbA1C nghe có vẻ hay, nhưng thực tế lại không phải vậy. Vấn đề chính ở đây là có sự khác biệt lớn về thời gian tồn tại hồng cầu trong máu ở những người khác nhau là khác nhau. Trong bài này sẽ chỉ ra các hồng cầu có thời gian sống lâu hơn khi đường máu bình thường. Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng, tuổi thọ của các tế bào hồng cầu trong tiểu đường chỉ 81 ngày, và khi không tiểu đường là 146 ngày.

Điều này chứng minh giả thuyết thời gian sống của hồng cầu 3 tháng là không chính xác và không thể dựa vào HbA1C để phản ánh lượng đường huyết. Ở người nồng độ đường máu bình thường, hemoglobin sẽ tồn tại lâu hơn, vì vậy nó sẽ gắn được với nhiều đường hơn, và kết quả HbA1C sẽ tăng. Nhưng nó không đồng nghĩa với người này có quá nhiều đường trong máu. Và kết quả sẽ là, khi xét nghiệm đường máu thì kết quả bình thường, nhưng đột nhiên kết quả HbA1C lại cao.

Điều này làm tôi bối rối khi khám chữa bệnh. Tôi đã kiểm tra đường máu theo 3 cách khác nhau cho tất cả các bệnh nhân mới đến: đường máu lúc đói, đường máu sau ăn (với máy đo đường huyết) và HbA1C. Tôi đã rất ngạc nhiên khi kết quả đường máu lúc đói và đường máu sau ăn bình thường, còn HbA1C thì > 5.1%.

Thực sự điều này là bất thường, khi tôi hiểu được rằng, người có đường máu bình thường thì thời gian sống của hồng cầu lâu hơn, như vậy nó sẽ gắn với đường nhiều hơn.

Mặt khác, trong đái tháo đường thời gian sống của hồng cầu là ngắn hơn so với không đái tháo đường. Điều này có nghĩa là, người đái tháo đường có nồng độ đường máu cao, nhưng xét nghiệm HbA1C lại giảm. Và chúng ta đã biết, xét nghiệm đường máu là kém nhạy nhất để tầm soát biến chứng bệnh tiểu đường và bệnh tim. Đây là một vấn đề nghiêm trọng, bởi vì định lượng đường máu lúc đói và xét nghiệm HbA1C hầu như là những chỉ định duy nhất để giúp bác sỹ tầm soát đái tháo đường và các vấn đề về đường huyết.

Trường hợp khác cũng có ảnh hưởng đến xét nghiệm HbA1c, đó là tình trạng thiếu máu. Ở những người thiếu máu mà nguyên nhân đời sống hồng cầu ngắn hơn bình thường, khi định lượng HbA1C sẽ cho kết quả giảm. Khoảng 30-40% số bệnh nhân của tôi có tình trạng thiếu máu, vì vậy đây là một vấn đề không phải không phổ biến.

Xét nghiệm đường máu nào là đáng tin cậy?

Một kết quả xét nghiệm đường máu chính xác giống như là điền thêm được một chữ cái vào trong trò chơi giải câu đố. Xét nghiệm đường máu lúc đói, HbA1C, đường máu sau ăn là tất cả các mảnh cần tìm trong trò chơi đố chữ. Tuy nhiên xét nghiệm đường máu sau ăn là đáng tin cậy nhất và là cách xác định chính xác nhất chuyện gì đang xảy ra với đường máu, và là xét nghiệm nhạy nhất để dự đoán biến chứng tiểu đường và bệnh tim.

Để biết tại sao xét nghiệm đường máu sau ăn lại được đánh giá cao nhất thì hãy tham khảo thêm bài viết này của tôi When Your Normal Blood Sugar Isn’t Normal (Part 2) và để biết cách xét nghiệm đường máu tại nhà, và mục tiêu cần đạt thì đọc How to Prevent Diabetes and Heart Disease for $16.

Một xét nghiệm khác cũng rất hữu dụng nhưng ít được sử dụng đó là fructosamine. Fructosamine là phức chất tạo thành từ fructose liên kết với nhóm amine. Giống như HbA1C, nó cũng giúp đánh giá nồng độ đường huyết trung bình trong cơ thể. Nhưng thay vì đánh giá 12 tuần như HbA1C, thì Fructosamine đánh giá đường huyết 2-3 tuần trước đó. Khác với HbA1C, Fructosamine không chịu ảnh hưởng bởi thời gian sống của hồng cầu. Và Fructosamine đặc biệt hữu dụng trong các trường hợp thiếu máu đời sống hồng cầu giảm và trong thai kỳ khi mà hormone làm thay đổi đường máu trong thời gian ngắn.

Để có một bức tranh chính xác nhất thì cần cả 4 xét nghiệm: đường máu lúc đói, HbA1C, đường máu sau ăn, và fructosamine. Nhưng nếu chỉ được chọn 1, tôi sẽ chọn đường máu sau ăn.

Lê Văn Công Nguồn tham khảo: Why Hemoglobin A1c Is Not a Reliable Marker