XN KHÍ MÁU TẠI SAO PHẢI SỬ DỤNG NẮP CAO SU HOẶC PARAFIN ĐẬY KIM NGAY SAU KHI LẤY ĐƯỢC MÁU Ở ĐỘNG MẠCH HAY ỐNG NGHIỆM CẦN PHỦ LỚP PARAFIN?

Xét nghiệm khí máu động mạch là một xét nghiệm quan trọng giúp chẩn đoán rối loạn kiềm-toan trong cơ thể, đồng thời có vai trò quan trọng theo dõi bệnh nhân suy hô hấp, cũng như ở các khoa bệnh nặng. 

Các thông số chính trong xét nghiệm khí máu động mạch mà bác sỹ lâm sàng cần sử dụng đó là:

1. pH: đo tính toan kiềm của máu

2. PaO2: Phân áp O2 hòa tan trong máu động mạch

3. PaCO2: Phân áp CO2 trong máu động mạch

4. SaO2: độ bão hòa oxy của Hb trong máu động mạch (thường suy ra từ PaO2 qua đường cong Barcroft

5. AaDPO2: khuynh áp oxy qua màng phế nang mao mạch 

6. HCO3-A (Actual bicarbonate): nồng độ HCO3- thực sự, đây là nồng độ thực tế của HCO3- trong huyết tương

7. HCO3-St (Standard bicarbonate): nồng độ HCO3- chuẩn (PaCO2=40 mmHg bão hòa với oxy ở 37 độ C)

8. BB (Base buffer): kiềm đệm là tổng số kiềm trong 1 lít máu (tổng số anion đệm)

9. BE (Base Excess): kiềm dư là trị số tính toán lượng  base/acid mạnh cần thêm vào máu để đưa pH về 7.4

10. BEefc (Base Excess of extracellular fluid): kiềm dư trong dịch ngoại bào là đại diện cho kiềm dư toàn cơ thể, chính xác hơn kiềm dư trong máu.

11. TCO2 (Total CO2): Lượng CO2 toàn phần gồm CO2 hòa tan và HCO3-

Mẫu máu cần lấy cho xét nghiệm này là máu động mạch, các vị trí động mạch thường lấy đó là ĐM quay --> ĐM cánh tay --> ĐM đùi. Thứ tự này là thứ tự an toàn ưu tiên khi lấy máu cho bệnh nhân, ngược lại, thứ tự về độ dễ dàng khi thực hiện kỹ thuật là ĐM đùi --> ĐM cánh tay --> ĐM quay.

Sở dĩ  ĐM đùi dễ lấy nhất, nhưng không được ưu tiên lấy bằng vị trí ĐM quay bởi vì ĐM đùi khá lớn nên dễ dàng lấy máu động mạch hơn, tuy nhiên, do là động mạch lớn, khi đưa kim vào dễ hình thành cục máu đông nguy cơ gây tắc mạch cao.

ĐM quay thường được lựa chọn nhất bởi vì ĐM trụ và ĐM mạch quay có mạch nhánh thông nhau, nên nếu trong trường hợp ĐM quay bị thuyên tắc thì không làm tắc dòng máu nuôi dưỡng bàn tay đó.

Động mạch quay thường được sử dụng để lấy máu động mạch làm xét nghiệm khí máu động mạch, trước đó cần thực hiện test Allen để kiểm tra sự lưu thông máu giữa động mạch trụ và động mạch quay.

Dùng 1 kim lấy khí máu chuyên dụng có tráng HEPARIN, sau khi lấy máu cần đâm kim ngay vào nắp cao su hoặc sáp nến, nếu máu vào ống máu thì ống cũng phải được phủ lớp parafin. Điều QUAN TRỌNG của lấy máu xét nghiệm khí máu động mạch là KHÔNG ĐƯỢC PHÉP ĐỂ MÁU ĐỘNG MẠCH TIẾP XÚC VỚI KHÔNG KHÍ. Bởi vì khi không khí tiếp xúc với máu, không khí có thể hòa tan, khuếch tán vào trong máu, làm thay đổi các chỉ số HCO3-, TCO2.

Lê Văn Công